Antik Dönem Kent Planlaması Araştırması

Mobirise

Diocaesarea gibi çok katmanlı antik kentlerde kent planlarının morfolojik izleri günümüzde takip edilebilmektedir. Antik Dönem’den itibaren yerleşimlerin sürekli kullanımı nedeniyle doğal yapının değiştirilmesi ve düzenlenmesiyle oluşturulan sokaklar ve yapı adaları daha sonraki dönemlerde sokak ve hatta mülkiyet dokusunun oluşmasında belirleyici olmuştur. Bu araştırmanın amacı , yerleşimin kuruluşundan günümüze izleri takip edilebilen ızgara plan şemasının ve yapıların mekânsal organizasyonunun gelişimini incelemektir. 

Araştırma yöntemi olarak, Coğrafi Bilgi Sisteminde oluşturulan altlık üzerinde arkeolojik verilere dayanılarak Hellenistik, Roma İmparatorluk, Geç Roma İmparatorluk, Bizans Dönemleri ve güncel izlere dair dönemsel katman haritaları oluşturulmuştur. Antik Dönem kent planının günümüzdeki arkeolojik izlerinin yanı sıra, morfolojik izlerinin takip edilebilmesi içinse güncel kadastral sınırlar ve geleneksel nitelikteki kırsal yapılar değerlendirilmiştir.  Decumanus maximus ve cardo maximus'un Kutsal Alanın temenos duvarlarını temel alarak oluşturulmuş olması, tespit edilen sokakların ve yapıların ise Kutsal Alan’ın ölçülerine göre belirlenmiş yapı adalarına yerleştirilmesi bu planlamanın kanıtlarıdır. Antik Dönem kent planlama ilkelerine uygun bir biçimde, Kutsal Alan ölçülerinin aritmetik katlarında yapı adalarının (insulae) oluşturulduğu anlaşılmaktadır. Bu veri kullanılarak ve kent içerisindeki anıtsal yapıların konumları dikkate alınarak olası kent planına ilişkin bir şema oluşturulmuştur. Diocaesarea’daki planlamanın temelinde yer alan decumanus maximus ise 550 metre uzunluğundadır ve Zeus Olbios Kutsal Alanı ile Doğu Nekropolis içerisinden kente ulaşımı sağlayan antik yol rotası arasında bağlantı sağlar. Cadde’nin Kutsal Alan’a bağlanması ve üzerinde Propylon’un olması buradaki Kutsal Tören Yolu uygulamasını ve Hellenistik Dönem'e giden bir planlamanın varlığını kanıtlar.

Diocaesarea’da yapılan çalışmalar kentin, Roma kent planlamasının bir özelliği olan ızgara plan düzenlemesine sahip olduğunu ve Sütunlu Caddeler'den (decumanus maximus ve cardo maximus)  oluşan bir kurgunun varlığını gösterir.

Elde edilen veriler kentteki planlamanın Hellenistik Kutsal Alan’a göre şekillendirildiğini ve Roma İmparatorluk Dönemi’nde görüldüğü üzere, kenti oluşturan anıtsal yapıların daha öncesinden tasarlanmış planlama ilkelerine göre inşa edildiği gösterir. Decumanus maximus ve cardo maximus'un Kutsal Alanın temenos duvarlarını temel alarak oluşturulmuş olması, tespit edilen sokakların ve yapıların ise Kutsal Alan’ın ölçülerine göre belirlenmiş yapı adalarına yerleştirilmesi bu planlamanın kanıtlarıdır. 

LİTERATÜR

Ü. Aydınoğlu-B. Belge, "Diocaesarea Antik Dönem Kent Planına İlişkin Değerlendirme", OLBA XXXI (2023),61-76.

© Copyright Uzuncaburç Kazı Başkanlığı

Designed with Mobirise html templates